Utváření majetkové podstaty národních podniků v období 1945–1948 na příkladu sklářského podniku Preciosa Jablonec nad Nisou
Title Alternative:Die Vermögensbildung von nationalen Unternehmen in der Zeit von 1945–1948 am Beispiel des Glasunternehmens Preciosa in Gablonz/Jablonec nad Nisou
Loading...
Date
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Abstract
Miroslav Pekař‘s study provides an overview of the legal foundations and economic-accounting methods used in the establishment of state-run enterprises during the process of nationalization in Czechoslovakia from 1945 to 1948. The author‘s interests and goals are to acquaint the reader specifi cally with the process of creating, and the substance of, the asset base (equity capital) of Preciosa, a newly established and nationalized company based in Jablonec nad Nisou.
Die Studie konzentriert sich auf das Problem der Bildung von Eigentum bzw. Vermögen des neu gegründeten nationalen Unternehmens Preciosa mit Sitz in Gablonz/Jablonec nad Nisou. Diese wirtschaftliche und buchhalterische Operation war ein wichtiger Teil des Verstaatlichungsprozesses der Industrie, der sich zu einem entscheidenden Teil zwischen 1945 und 1948 vollzog und den Untersuchungsgegenstand einschloss. Im theoretischen Teil werden die Quellen des Handelsrechts und die Rechtsnormen im Bereich der Rechnungslegung im untersuchten Zeitraum vorgestellt. Es folgt eine Aufzählung der einschlägigen Verstaatlichungsdekrete und -gesetze, die den grundlegenden Inhalt des Begriffs Eigentum oder Stammvermögen defi nieren. Die gesetzgeberische Tätigkeit im Bereich der Rechnungslegung erfolgte mit dem Ziel, ein einheitliches System zu schaffen. Dieses sollte in erster Linie Vergleiche zwischen einzelnen, vor allem unternehmerischen, Einheiten ermöglichen. Mit dem Fortschreiten und der Ausbreitung der Verstaatlichung wurde sie zu einer der Quellen für die Instrumente der zentralen Wirtschaftsverwaltung. Der praktische Teil umfasst eine Untersuchung, die sich auf den tatsächlichen, etwa drei Jahre dauernden Prozess der Bildung und Bestimmung des Stammvermögens des untersuchten Unternehmens konzentriert. Ziel der Untersuchung war es, die angewandten Verfahren zu beschreiben und den sachlichen Inhalt und Umfang des zentralen Konzepts zu ermitteln. Die grundlegende Arbeitsmethode war die Analyse von Rechtsvorschriften und Archivbeständen. Die Untersuchung zeigt, dass der grundlegende Ansatz darin bestand, die Rechnungslegung der einzelnen zur Verstaatlichung vorgesehenen Einheiten im Staatsunternehmen Preciosa schrittweise an die neu entstehende Gesetzgebung anzugleichen. Der Ausgangszustand der Buchführung war von Unternehmen zu Unternehmen unterschiedlich. Um die wirtschaftlich objektive Höhe des Aktienkapitals zu bestimmen, musste unter anderem die Bewertungsmethodik für die Aktiva, insbesondere für die unfertigen Erzeugnisse, die Halbfertigprodukte aus eigener Produktion und die Fertigprodukte auf Lager, vereinheitlicht werden. Die Eröffnungs- und Übernahmebilanzen (zum 1. Januar 1947 – beschlagnahmte Unternehmen, zum 1. Januar 1948 – verstaatlichte Unternehmen) und damit das Stammkapital und dessen Höhe wurden im Laufe des Jahres 1948 rückwirkend erstellt und verfeinert. Diese Tatsachen hängen mit der grundlegenden Tatsache zusammen, dass der Prozess der Gründung des nationalen Unternehmens Preciosa rückwirkend durchgeführt wurde. Das Archivmaterial zeigt, dass ein buchhalterisch korrekteres Ergebnis bei der Ermittlung des Grundkapitals frühestens 1949 erreicht wurde. Diese Schlussfolgerung ist u. a. aufgrund der untersuchten Materialien möglich, die den Fortschritt in der Aussagekraft (Abbildungstreue) der zentralen Buchhaltung des Unternehmens zeigen.
Studium jest skierowane na problematykę stanowienia majątkowej podstawy/mienia podstawowego nowo tworzącego się zakładu narodowego Preciosa z siedzibą w Jabloncu nad Nisou. Ta ekonomiczno – księgowa operacja była znaczącym elementem procesu znacjonalizowania przemysłu, którego decydująca część odbywała się w okresie od roku 1945 do 1948 włącznie badanego podmiotu. Część teoretyczna zapoznaje ze źródłami prawa handlowego i norm ustawowych dotyczących księgowości w badanym okresie. Następnie podane są odpowiednie dekrety/przepisy defi niujące podstawową treść pojęć, podstawę majątkową, ewentualnie majątek rdzenny. Ustawodawcza działalność w dziedzinie księgowości była prowadzona z celem wytworzenia jednolitego systemu. Miał on w pierwszej kolejności umożliwić porównywanie poszczególnych, przede wszystkim przedsiębiorczych podmiotów. Wraz z postępem i zwiększającym się znacjonalizowaniem stał się on jednym ze źródeł dla narzędzi centralnego zarządzania gospodarczego. Praktyczna część zawiera badanie skierowane na około trzydziestoletni proces tworzenia i stanowienia rdzennego mienia badanego podmiotu. Celem studium było opisanie zastosowanego postępowania i zabezpieczenia faktycznej treści i rozmiaru centralnego pojęcia. Podstawową metodą roboczą była analiza przepisów prawnych i funduszy archiwalnych. Z badań wypływa, że podstawowym sposobem było stopniowe dostosowanie księgowości poszczególnych podmiotów przeznaczonych do znacjonalizowania w zakładzie narodowym Preciosa z nową tworzącą się legislatywą. Stan wyjściowy księgowości był zróżnicowany w poszczególnych zakładach. Celem stanowienia ekonomicznie obiektywnej wysokości mienia rdzennego było między innymi niezbędne ujednolicenie metodyki ocenienia majątku, przed wszystkim produkcji w toku, półfabrykatów własnej produkcji i magazynowanych produktów dokończonych. Bilans początkowy i przyjmujący ( na dzień 1. 1. 1947 – konfi skaty, do 1.1.1948 – znacjonalizowanie zakładu) a tym samym i majątek rdzenny i jego wysokość została wytworzona i uściślona wstecznie w przeciągu roku 1948. Fakty te są związane z podstawowym faktem, tj., że proces tworzenia zakładu narodowego Preciosa odbywał się retroaktywnie. Z materiałów archiwalnych wypływa, że bardziej księgowo korekcyjny wynik został osiągnięty przy stanowieniu majątku rdzennego najwcześniej w roku 1949. Konstatowanie takie jest możliwe między innymi na podstawie badanych materiałów, które wskazują na osiągnięte postępowanie o zdolności wypowiadającej (wierność prezentowania) zakładowej księgowości centralnej.
Die Studie konzentriert sich auf das Problem der Bildung von Eigentum bzw. Vermögen des neu gegründeten nationalen Unternehmens Preciosa mit Sitz in Gablonz/Jablonec nad Nisou. Diese wirtschaftliche und buchhalterische Operation war ein wichtiger Teil des Verstaatlichungsprozesses der Industrie, der sich zu einem entscheidenden Teil zwischen 1945 und 1948 vollzog und den Untersuchungsgegenstand einschloss. Im theoretischen Teil werden die Quellen des Handelsrechts und die Rechtsnormen im Bereich der Rechnungslegung im untersuchten Zeitraum vorgestellt. Es folgt eine Aufzählung der einschlägigen Verstaatlichungsdekrete und -gesetze, die den grundlegenden Inhalt des Begriffs Eigentum oder Stammvermögen defi nieren. Die gesetzgeberische Tätigkeit im Bereich der Rechnungslegung erfolgte mit dem Ziel, ein einheitliches System zu schaffen. Dieses sollte in erster Linie Vergleiche zwischen einzelnen, vor allem unternehmerischen, Einheiten ermöglichen. Mit dem Fortschreiten und der Ausbreitung der Verstaatlichung wurde sie zu einer der Quellen für die Instrumente der zentralen Wirtschaftsverwaltung. Der praktische Teil umfasst eine Untersuchung, die sich auf den tatsächlichen, etwa drei Jahre dauernden Prozess der Bildung und Bestimmung des Stammvermögens des untersuchten Unternehmens konzentriert. Ziel der Untersuchung war es, die angewandten Verfahren zu beschreiben und den sachlichen Inhalt und Umfang des zentralen Konzepts zu ermitteln. Die grundlegende Arbeitsmethode war die Analyse von Rechtsvorschriften und Archivbeständen. Die Untersuchung zeigt, dass der grundlegende Ansatz darin bestand, die Rechnungslegung der einzelnen zur Verstaatlichung vorgesehenen Einheiten im Staatsunternehmen Preciosa schrittweise an die neu entstehende Gesetzgebung anzugleichen. Der Ausgangszustand der Buchführung war von Unternehmen zu Unternehmen unterschiedlich. Um die wirtschaftlich objektive Höhe des Aktienkapitals zu bestimmen, musste unter anderem die Bewertungsmethodik für die Aktiva, insbesondere für die unfertigen Erzeugnisse, die Halbfertigprodukte aus eigener Produktion und die Fertigprodukte auf Lager, vereinheitlicht werden. Die Eröffnungs- und Übernahmebilanzen (zum 1. Januar 1947 – beschlagnahmte Unternehmen, zum 1. Januar 1948 – verstaatlichte Unternehmen) und damit das Stammkapital und dessen Höhe wurden im Laufe des Jahres 1948 rückwirkend erstellt und verfeinert. Diese Tatsachen hängen mit der grundlegenden Tatsache zusammen, dass der Prozess der Gründung des nationalen Unternehmens Preciosa rückwirkend durchgeführt wurde. Das Archivmaterial zeigt, dass ein buchhalterisch korrekteres Ergebnis bei der Ermittlung des Grundkapitals frühestens 1949 erreicht wurde. Diese Schlussfolgerung ist u. a. aufgrund der untersuchten Materialien möglich, die den Fortschritt in der Aussagekraft (Abbildungstreue) der zentralen Buchhaltung des Unternehmens zeigen.
Studium jest skierowane na problematykę stanowienia majątkowej podstawy/mienia podstawowego nowo tworzącego się zakładu narodowego Preciosa z siedzibą w Jabloncu nad Nisou. Ta ekonomiczno – księgowa operacja była znaczącym elementem procesu znacjonalizowania przemysłu, którego decydująca część odbywała się w okresie od roku 1945 do 1948 włącznie badanego podmiotu. Część teoretyczna zapoznaje ze źródłami prawa handlowego i norm ustawowych dotyczących księgowości w badanym okresie. Następnie podane są odpowiednie dekrety/przepisy defi niujące podstawową treść pojęć, podstawę majątkową, ewentualnie majątek rdzenny. Ustawodawcza działalność w dziedzinie księgowości była prowadzona z celem wytworzenia jednolitego systemu. Miał on w pierwszej kolejności umożliwić porównywanie poszczególnych, przede wszystkim przedsiębiorczych podmiotów. Wraz z postępem i zwiększającym się znacjonalizowaniem stał się on jednym ze źródeł dla narzędzi centralnego zarządzania gospodarczego. Praktyczna część zawiera badanie skierowane na około trzydziestoletni proces tworzenia i stanowienia rdzennego mienia badanego podmiotu. Celem studium było opisanie zastosowanego postępowania i zabezpieczenia faktycznej treści i rozmiaru centralnego pojęcia. Podstawową metodą roboczą była analiza przepisów prawnych i funduszy archiwalnych. Z badań wypływa, że podstawowym sposobem było stopniowe dostosowanie księgowości poszczególnych podmiotów przeznaczonych do znacjonalizowania w zakładzie narodowym Preciosa z nową tworzącą się legislatywą. Stan wyjściowy księgowości był zróżnicowany w poszczególnych zakładach. Celem stanowienia ekonomicznie obiektywnej wysokości mienia rdzennego było między innymi niezbędne ujednolicenie metodyki ocenienia majątku, przed wszystkim produkcji w toku, półfabrykatów własnej produkcji i magazynowanych produktów dokończonych. Bilans początkowy i przyjmujący ( na dzień 1. 1. 1947 – konfi skaty, do 1.1.1948 – znacjonalizowanie zakładu) a tym samym i majątek rdzenny i jego wysokość została wytworzona i uściślona wstecznie w przeciągu roku 1948. Fakty te są związane z podstawowym faktem, tj., że proces tworzenia zakładu narodowego Preciosa odbywał się retroaktywnie. Z materiałów archiwalnych wypływa, że bardziej księgowo korekcyjny wynik został osiągnięty przy stanowieniu majątku rdzennego najwcześniej w roku 1949. Konstatowanie takie jest możliwe między innymi na podstawie badanych materiałów, które wskazują na osiągnięte postępowanie o zdolności wypowiadającej (wierność prezentowania) zakładowej księgowości centralnej.
Description
Subject(s)
majetková podstata, kmenové jmění, sklo, národní podnik, znárodnění, Preciosa, asset base, capital ekvity, glass, national or state-run enterprise, nationalization, Preciosa
Citation
ISSN
1213-5097